piątek, 28 stycznia 2011

Urodziny Jana Heweliusza

Dzisiejszy dzień to nie tylko 400-setna rocznica urodzin tego wielkiego astronoma - ale także inauguracja Roku Jana Heweliusza.
Gdańsk 28 stycznia 1611r, przychodzi na świat Jan Heweliusz, wielki astronom, zwany także polskim Leonardo da Vinci. Jego ojciec - Abraham Hewelke - zajmował się browarnictwem i handlem zbożem a matka - Kordula z Heckerów - pochodziła z patrycjuszowskiej rodziny. Naukę pobierał w Gdańskim Gimnazjum Akademickim, a później wyjechał do Holandii studiować prawo i ekonomię w Lejdzie. Podróżował po Europie, zwłaszcza Anglii i Francji był także niezły poliglotą, znał język: niemiecki, polski, francuski, angielski i oczywiście łacinę. Był rajcą w radzie miejskiej, udzielał się także w cechu browarników. Miał dwie żony - Katarzynę Rebeschke, a po jej śmierci poślubił Elżbietę Koopman, którą można śmiało nazwać muzą astronoma. Lata pracy Heweliusz poświęcił astronomii. W 1639r. zbudował własne obserwatorium na dachach swych trzech kamienic. Przez lata gromadził i samodzielnie konstruował narzędzia astronomiczne, których używał do obserwacji. Talent rysownika wykorzystywał nie tylko do "rejestrowania" swoich obserwacji ale także przyozdabiał rysunkami swoje przyrządy obserwacyjne. Był osobą niezwykle pracowitą i twórczą. Zbudował największy na ówczesne czasy teleskop o długości ok. 50 metrów, był także wynalazcą śruby mikrometrycznej. Jego obserwatorium uważano za najlepiej wyposażone w Europie. Odkrył zjawisko libracji Księżyca. W domu Heweliusza gościli królowie - Jan Kazimierz i Jan III Sobieski, możni, i uczeni. Obserwował różne ciała niebieskie, czego dowodem jest wydanie przez Heweliusza wielu dzieł, które są uwieńczeniem jego kilku tysięcy obserwacji.
Pierwszym dziełem astronoma jest "Selenographia, sive Lunae Descriptio" (Selenografia, czyli opisanie Księżyca) wydane w 1647r. Praca ta była poświęcona obserwacjom Księżyca. Zawiera ona 2 mapy Księżyca oraz 40 rysunków faz naszego satelity. Dopełnieniem dzieła są opisy zawierające obserwacje Słońca, Merkurego, Wenus, Jowisza i Saturna. Następną pracą naukową Heweliusza była "Cometographia" (Kometografia) wydana w 1668r. Poświęcona ona była kometom, które obserwował w latach 1652, 1661, 1664 oraz 1665. Heweliusz scharakteryzował w niej ruchy komet oraz ich systematykę. Dodatkowo dzieło zawiera tabelaryczne zestawienie informacji o obserwacjach komet od czasów starożytnych. Po kolejnych pięciu latach powstaje następne dzieło "Machinae Coelestis pars prior" (budowa nieba cz.I). W nim astronom zamieszcza opis swoich przyrządów astronomicznych oraz wyposażenie własnego obserwatorium. Jest też biografią Heweliusza. W roku 1679, powstaje kolejna część Machinae Coelestis, która zawierała obserwacje Heweliusza z okresu 30 lat jego pracy naukowej. Ostatnia praca tego wielkiego człowieka i astronoma została wydana po jego śmierci.
Z ciekawostek - powstała książka o żonie Jana Heweliusza pt. "Żona astronoma. Historia Elżbiety Katarzyny Heweliusz", napisanej przez Kornelię Stepan. Tekst od autorki: "Elżbieta była tak wyjątkową kobietą, że nie mogłam oprzeć się pokusie, by nie podarować jej drugiego życia na stronach mojej powieści - mówi autorka. - Zasłużyła na nie dzięki wielkiej sile charakteru i niezwykłemu umysłowi, jak i niepospolitej urodzie. Przerastała swoją epokę i nawet dzisiaj mogłaby być dla wielu kobiet inspiracją. Chciałam też, by znowu mogła zapomnieć się w chwilach nieokiełznanej namiętności…" - źródło www.janheweliusz.pl

Brak komentarzy: